Archiwa lekarz orzecznik dla kierowców z cukrzycą

Wpływ cukrzycy na bezpieczeństwo jazdy

Cukrzyca to przewlekła choroba, która w niektórych sytuacjach może wpływać na zdolność bezpiecznego prowadzenia pojazdów. Największym zagrożeniem są epizody hipoglikemii (niedocukrzenia), które mogą powodować senność, zaburzenia widzenia, problemy z koncentracją, a nawet utratę przytomności podczas jazdy. Taki stan stwarza duże ryzyko wypadku drogowego. Z kolei hiperglikemia (zbyt wysoki poziom cukru) może wywoływać m.in. nadmierną senność i pogorszenie ostrości widzenia, co również negatywnie wpływa na reakcje kierowcy. U kierowców zawodowych dodatkowo bierze się pod uwagę długoterminowe powikłania cukrzycy, takie jak neuropatia (uszkodzenie nerwów obwodowych) czy retinopatia (uszkodzenie siatkówki oka), gdyż mogą one ograniczać sprawność potrzebną do prowadzenia pojazdu.

Mimo tych zagrożeń, cukrzyca sama w sobie nie wyklucza posiadania prawa jazdy. Kluczowe jest jednak dobre kontrolowanie choroby, przestrzeganie zaleceń lekarza oraz spełnienie określonych wymogów medycznych. Poniżej wyjaśniamy najważniejsze pojęcia związane z cukrzycą i prowadzeniem auta oraz przedstawiamy aktualne przepisy prawne obowiązujące w Polsce (stan na 2025 r.), w tym najnowsze regulacje Ministerstwa Zdrowia i zalecenia ekspertów. Natomiast ogólne zasady badań lekarskich dla kierowców znajdziesz tutaj.

Kluczowe pojęcia: hipoglikemia, ciężka hipoglikemia, nieświadomość hipoglikemii

W kontekście bezpieczeństwa kierowców z cukrzycą szczególne znaczenie mają poniższe pojęcia:

Hipoglikemia – stan obniżonego poziomu glukozy we krwi (zwykle poniżej 70 mg/dl) mogący powodować objawy takie jak osłabienie, drżenie rąk, potliwość, zaburzenia koncentracji, a w cięższych przypadkach zaburzenia świadomości.
Ciężka hipoglikemia – epizod hipoglikemii na tyle silny, że powoduje zaburzenia świadomości lub inne objawy uniemożliwiające samodzielne opanowanie sytuacji, wymagając pomocy innej osoby w przywróceniu prawidłowego poziomu cukru. Innymi słowy, jest to niedocukrzenie stanowiące bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia, wymagające podania glukozy lub glukagonu przez osoby trzecie.
Nawracająca ciężka hipoglikemia – wystąpienie co najmniej dwóch epizodów ciężkiej hipoglikemii w okresie 12 miesięcy. Powtarzające się niedocukrzenia tego stopnia świadczą o niestabilnym przebiegu choroby i znacząco zwiększają ryzyko niebezpiecznej sytuacji na drodze.
Nieświadomość hipoglikemii – stan, w którym pacjent z cukrzycą nie odczuwa typowych objawów towarzyszących spadkowi glikemii poniżej normy. Taka upośledzona zdolność rozpoznawania niedocukrzenia jest zwykle konsekwencją częstych hipoglikemii i niesie duże ryzyko, bo kierowca może nie zdawać sobie sprawy z groźnego obniżenia cukru. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do prowadzenia pojazdów jest sytuacja, gdy chory nie reaguje nawet na alarmujące sygnały o niskiej glikemii (np. nie odczuwa objawów ani alertów urządzenia monitorującego).

Uwaga: Do 2019 r. sama nieświadomość hipoglikemii stanowiła bezwzględne przeciwwskazanie do wydania prawa jazdy. Obecnie przepisy dopuszczają pewne wyjątki – jeśli osoba z ograniczonym odczuwaniem niedocukrzeń korzysta na stałe z systemu ciągłego monitorowania glikemii (CGM) i odpowiednio reaguje na alarmy, może ubiegać się o uprawnienia kierowcy. Nowoczesne technologie poprawiają więc bezpieczeństwo, jednak decyzja zawsze należy do lekarza ocieniającego ryzyko w danym przypadku.

Jeżeli leczysz się na cukrzycę i posiadasz kartę konsultacyjną od lekarza diabetologa – Zarezerwuj wizytę

Badania lekarskie – co mówi polskie prawo?

Obowiązkowe badanie lekarskie – zgodnie z polskim prawem (art. 75 i 78 Ustawy o kierujących pojazdami z 5 stycznia 2011 r.), każda osoba ubiegająca się o prawo jazdy lub przedłużenie jego ważności musi przejść badanie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania. Lekarz uprawniony (najczęściej lekarz medycyny pracy) ocenia ogólny stan zdrowia kandydata lub kierowcy. W przypadku osób z cukrzycą taka ocena jest rozszerzona o czynniki specyficzne dla tej choroby – lekarz analizuje między innymi: przebieg i historię leczenia cukrzycy, ryzyko wystąpienia epizodów hipoglikemii oraz obecność ewentualnych powikłań cukrzycowych mogących wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia – szczegółowe zasady przeprowadzania badań kierowców z cukrzycą określa Rozporządzenie MZ z dnia 5 grudnia 2022 r. (Dz.U. 2022 poz. 2503) w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców. Rozporządzenie to (będące aktualizacją wcześniejszych przepisów, m.in. z 2019 r.) wdraża postanowienia unijnej dyrektywy o prawach jazdy i zawiera Załącznik nr 8 pt. „Szczegółowe warunki badania lekarskiego w zakresie cukrzycy”, poświęcony w całości wymaganiom wobec kierowców chorych na cukrzycę. Zgodnie z tymi przepisami cukrzyca nie przekreśla szans na prawo jazdy, ale stawia dodatkowe warunki, aby zagwarantować bezpieczeństwo ruchu drogowego. Poniżej omawiamy te warunki – osobno dla kierowców niezawodowych (amatorskich) i zawodowych – oraz wymagane procedury i dokumenty.

Kierowcy nieprofesjonalni (kategorie AM, A, B i inne amatorskie)

Większość osób chorujących na cukrzycę ubiega się o prawo jazdy kategorii B (samochody osobowe) lub pokrewnych kategorii amatorskich (A – motocykle, T – ciągniki rolnicze, itp.). Dla tej grupy kierowców przepisy przewidują możliwość wydania pozytywnego orzeczenia lekarskiego pod pewnymi warunkami. Osoba leczona farmakologicznie z powodu cukrzycy (insuliną lub lekami doustnymi) może zostać uznana za zdolną do kierowania pojazdem kategorii AM, A, B itd. jeżeli spełnia następujące wymogi:

Regularne badania kontrolne: Kierowca z cukrzycą musi poddawać się okresowym badaniom lekarskim częściej niż zdrowy – odstęp między badaniami nie może przekraczać 5 lat. W praktyce lekarz może wyznaczyć krótszy termin badania kontrolnego w zależności od stanu pacjenta.
Świadomość ryzyka hipoglikemii: Osoba badana powinna wykazywać pełne zrozumienie zagrożeń związanych z niedocukrzeniem, w szczególności ryzyka utraty przytomności w trakcie jazdy. Kandydat na kierowcę jest informowany przez lekarza, że w razie wystąpienia epizodu ciężkiej hipoglikemii w okresie czuwania (niezależnie od tego, czy wydarzy się podczas prowadzenia pojazdu czy poza nim), ma obowiązek niezwłocznie zgłosić się na ponowne badanie lekarskie. Innymi słowy, pojedynczy incydent poważnego niedocukrzenia zobowiązuje kierowcę do dodatkowej kontroli lekarskiej przed dalszym prowadzeniem auta.
Dobra kontrola choroby: Warunkiem dopuszczenia jest również to, że pacjent właściwie prowadzi samokontrolę cukrzycy i stosuje się do zaleceń lekarza prowadzącego leczenie diabetologiczne. Obejmuje to regularne pomiary glikemii, przyjmowanie leków/insuliny zgodnie z zaleceniem oraz zdrowy styl życia minimalizujący ryzyko powikłań.

Jeżeli powyższe warunki są spełnione i lekarz nie stwierdzi innych komplikacji (np. poważnych powikłań narządowych), może wydać orzeczenie o braku przeciwwskazań do kierowania pojazdami kategorii AM/A/B itd.. W orzeczeniu zaznaczy termin kolejnego badania (maksymalnie 5 lat). Natomiast istnieją sytuacje, w których kierowca cukrzyca nie zostanie dopuszczony do prowadzenia pojazdów amatorskich:

Nieświadomość hipoglikemii: Jeśli lekarz stwierdzi, że pacjent nie rozpoznaje objawów niedocukrzenia (niewystarczająca świadomość hipoglikemii), jest to przeciwwskazanie zdrowotne do kierowania pojazdem. Taka osoba nie uzyska orzeczenia pozytywnego dopóki stan ten się nie poprawi. (Wyjątkowe okoliczności, jak wspomniano wcześniej, mogą dotyczyć osób korzystających z zaawansowanych systemów monitorowania – decyzja wymaga jednak opinii specjalisty diabetologa, patrz niżej).
Nawracające ciężkie hipoglikemie: W przypadku, gdy u diabetyka zdarzały się powtarzające epizody ciężkiej hipoglikemii (co najmniej dwa w ciągu ostatniego roku), lekarz orzeka istnienie przeciwwskazań do prowadzenia pojazdów. Oznacza to cofnięcie lub odmowę wydania uprawnień przynajmniej na pewien czas. Obecne przepisy stanowią, że ponowne badanie lekarskie można przeprowadzić nie wcześniej niż po 3 miesiącach od ostatniego takiego epizodu. Jeśli przez minimum trzy miesiące nie wystąpi żaden ciężki incydent hipoglikemii i pacjent wdrożył skuteczne działania poprawiające kontrolę cukrzycy, możliwa jest ponowna ocena. Zwykle wymaga to także dodatkowej konsultacji diabetologicznej potwierdzającej poprawę stanu zdrowia.
Inne powikłania cukrzycy: Również poważne przewlekłe powikłania mogą zdyskwalifikować kierowcę. Np. znaczna utrata ostrości wzroku (retinopatia proliferacyjna lub zaawansowana zaćma), ciężka neuropatia upośledzająca czucie w stopach czy choroba niedokrwienna serca powodująca epizody zasłabnięć – tego rodzaju stany mogą stanowić bezwzględne przeciwwskazanie do prowadzenia samochodu osobowego. Decyzja zależy tu od oceny lekarza, który bierze pod uwagę stopień zaawansowania zmian oraz ryzyko nagłego pogorszenia stanu w trakcie jazdy.

Nowe technologie dla bezpieczeństwa: Warto dodać, że lekarze orzecznicy coraz częściej zwracają uwagę na korzystanie z nowoczesnych urządzeń przez pacjentów z cukrzycą. U osób z nawracającymi niedocukrzeniami lub ograniczonym odczuwaniem hipoglikemii, stałe używanie systemu CGM (ciągłego monitorowania glukozy) wraz z właściwą reakcją na alarmy może zwiększyć szanse na pozytywne orzeczenie. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne podkreśla w zaleceniach, że pacjent z cukrzycą ubiegający się o prawo jazdy, jeśli ma taką możliwość, powinien korzystać z systemu monitorowania glikemii w czasie rzeczywistym – istotnie podnosi to bezpieczeństwo na drodze. Ostateczna decyzja należy jednak do lekarza badającego kierowcę i musi być zgodna z obowiązującym prawem.

Kierowcy zawodowi (kategorie C, D, pojazdy uprzywilejowane i in.)

Kierowcy zawodowi – czyli osoby prowadzące pojazdy w ramach pracy (np. kierowcy ciężarówek – kat. C, autobusów – kat. D, motorniczowie tramwajów, a także kierowcy pojazdów uprzywilejowanych jak karetki, oraz instruktorzy i egzaminatorzy nauki jazdy) – podlegają zaostrzonym wymaganiom zdrowotnym. Dotyczy to również cukrzycy. Jeszcze kilkanaście lat temu insulinozależna cukrzyca często uniemożliwiała karierę kierowcy zawodowego. Obecnie insulinoterapia nie jest już bezwzględnym przeciwwskazaniem – wielu diabetyków może wykonywać zawód kierowcy, ale tylko pod warunkiem spełnienia bardzo rygorystycznych kryteriów bezpieczeństwa.

Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem, osobie leczonej farmakologicznie z powodu cukrzycy, która ubiega się o lub posiada uprawnienia zawodowe (kat. C1, C, D itd., pozwolenie na tramwaj, prawo kierowania pojazdem uprzywilejowanym, a także wykonuje przewóz drogowy w ramach transportu publicznego), można orzec brak przeciwwskazań do kierowania wyłącznie jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:

Konsultacja specjalistyczna (opinia diabetologa): Każdy zawodowy kierowca z cukrzycą musi przedstawić opinię lekarza specjalisty diabetologa (lub lekarza prowadzącego leczenie cukrzycy) potwierdzającą, że stan cukrzycy jest stabilny i nie występują inne przeciwwskazania zdrowotne do prowadzenia pojazdów związane z tą chorobą. W praktyce oznacza to, że przed wizytą u lekarza medycyny pracy kandydat/kierowca powinien udać się do diabetologa po stosowne zaświadczenie (omówione w kolejnym rozdziale). Bez pozytywnej opinii specjalisty orzecznik nie wyda zgody na prowadzenie pojazdów w transporcie zawodowym.
Częstsze badania kontrolne: Kierowca zawodowy z cukrzycą podlega częstszej kontroli lekarskiej. Okres między badaniami nie może przekraczać 3 lat, a jeśli pacjent jest na insulinoterapii – maksymalnie 1 roku. Oznacza to, że uprawnienia (prawo jazdy danej kategorii lub świadectwo kwalifikacji) będą wydawane na krótszy okres i wymagane będzie coroczne lub co 2–3 letnie badanie podtrzymujące, w zależności od zaleceń lekarza.
Pełna świadomość i profilaktyka hipoglikemii: Osoba musi wykazać się pełnym zrozumieniem ryzyka hipoglikemii – podobnie jak w przypadku kierowców amatorów – oraz być poinformowana o obowiązku zgłoszenia się na ponowną ocenę w razie epizodu ciężkiej hipoglikemii w porze czuwania. Dodatkowo kierowca powinien aktywnie zapobiegać niedocukrzeniom. W praktyce lekarz oceni, czy pacjent przestrzega zaleceń (np. czy odpowiednio modyfikuje dawki insuliny przed długą jazdą, czy regularnie spożywa posiłki w trakcie pracy itp.).
Rygorystyczna samokontrola glikemii: Warunkiem koniecznym jest udokumentowanie przez pacjenta, że ściśle kontroluje przebieg cukrzycy, zwłaszcza jeśli stosuje insulinę. Rozporządzenie wymaga regularnego monitorowania poziomu glukozy – przynajmniej dwa razy dziennie oraz zawsze w porach związanych z prowadzeniem pojazdu. Innymi słowy, kierowca zawodowy musi mierzyć cukier przed rozpoczęciem jazdy, w trakcie długich kursów robić pomiary kontrolne i ogólnie utrzymywać reżim samokontroli. Obecnie standardem staje się korzystanie z urządzeń CGM lub systemów monitorowania typu Flash – według ekspertów zawodowi kierowcy praktycznie powinni używać ciągłego monitoringu glikemii, aby zmniejszyć ryzyko niespodziewanej hipoglikemii podczas pracy. Jeśli kierowca nie ma CGM, to bezwzględnie powinien częściej badać cukier glukometrem i zachować szczególną czujność.
Potwierdzona kontrola leczenia: Wymaga się, aby przebieg choroby był pod stałym nadzorem lekarza prowadzącego. Pacjent powinien regularnie uczęszczać na wizyty diabetologiczne i przestrzegać zaleceń specjalisty. Wszystkie te aspekty (profil badań kontrolnych, samokontrola, wizyty u lekarza) są odnotowywane we wspomnianej opinii diabetologicznej.

Jeżeli powyższe wymogi są spełnione, lekarz medycyny pracy może wydać orzeczenie pozytywne, dopuszczające do pracy jako kierowca zawodowy. Jednak jakiekolwiek odstępstwa lub poważne incydenty zdrowotne skutkują brakiem zgody na prowadzenie pojazdów w ruchu zawodowym. W szczególności:

Epizod ciężkiej hipoglikemii lub nieświadomość hipoglikemii u kierowcy zawodowego oznacza natychmiastowe przeciwwskazanie do kierowania pojazdami dziennikustaw.gov.pl. Inaczej niż w przypadku amatorów, gdzie pojedynczy incydent może skutkować tylko chwilowym zawieszeniem uprawnień, u kierowcy zawodowego już jeden epizod ciężkiego niedocukrzenia z reguły skutkuje cofnięciem uprawnień (przynajmniej do czasu szczegółowej oceny przez specjalistów). Osoba taka nie powinna prowadzić pojazdów służbowo, dopóki diabetolog nie stwierdzi wyraźnej poprawy (np. braku epizodów przez co najmniej rok, wprowadzenia skutecznej technologii monitorowania itp.) – jednak decyzje podejmowane są bardzo ostrożnie, zważywszy na duże zagrożenie.
Inne powikłania lub choroby towarzyszące: Jeśli cukrzyca spowodowała poważne powikłania (np. znaczne pogorszenie wzroku, chorobę serca, niewydolność nerek) lub pacjent cierpi na współistniejące schorzenia zwiększające ryzyko (np. padaczkę, ciężką obturacyjną bezdechową), to może zostać orzeczone przeciwwskazanie do pracy jako kierowca. Kryteria te są zbliżone do ogólnych wymagań zdrowotnych dla kierowców zawodowych – cukrzyca nie stanowi tu jedynego czynnika, ale może przyspieszyć dyskwalifikację, jeśli doszło do jej powikłań zagrażających bezpieczeństwu.

Podsumowując, od kierowców zawodowych z cukrzycą wymaga się znacznie więcej: stałego monitoringu glikemii (najlepiej z użyciem nowoczesnych systemów), częstszych badań kontrolnych oraz pozytywnej opinii diabetologa za każdym razem. Dzięki temu insulinoterapia stała się dopuszczalna w transporcie zawodowym, ale tylko dla tych pacjentów, którzy potrafią nad swoją chorobą w pełni zapanować i wykazać to odpowiednimi dokumentami.

Karta konsultacyjna diabetologiczna – dodatkowe zaświadczenie od specjalisty

Karta konsultacyjna diabetologiczna to specjalny dokument, który odgrywa kluczową rolę w procesie badania kierowców z cukrzycą. Jest to rodzaj zaświadczenia wydawanego przez diabetologa (lub lekarza prowadzącego leczenie cukrzycy) po przeprowadzeniu konsultacji u pacjenta diabetologicznego. Wzór tej karty został określony we wspomnianym rozporządzeniu Ministra Zdrowia dziennikustaw.gov.pl. Karta zawiera szereg informacji medycznych i ocen przydatnych lekarzowi orzecznikowi, m.in.:

Dane pacjenta (imię, nazwisko, PESEL, typ cukrzycy, data rozpoznania choroby, dane poradni diabetologicznej).
Ocena wiedzy pacjenta o cukrzycy, jego umiejętności samokontroli glikemii oraz świadomości hipoglikemii (czy rozpoznaje objawy niedocukrzenia i potrafi im zapobiegać) karta konsultacyjna diabetologiczna.
Informacja o występowaniu objawów prodromalnych hipoglikemii (czy przed niedocukrzeniem pojawiają się odczuwalne symptomy ostrzegawcze) oraz ogólna ocena ryzyka hipoglikemii u danego pacjenta (np. niskie, wysokie).
Wykaz przewlekłych powikłań cukrzycy, jeżeli występują (np. retinopatia – zmiany w oczach, neuropatia – uszkodzenie nerwów, choroba sercowo-naczyniowa) wraz z ewentualnymi uwagami co do ich wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów.
Adnotacja o stosowaniu nowoczesnych metod kontroli, np. czy pacjent korzysta z systemu ciągłego monitorowania glukozy (CGM). Jeśli tak, diabetolog ocenia m.in. czy chory używa CGM na stałe, czy potrafi interpretować i reagować na alarmy oraz czy regularnie (co 3–4 miesiące) zgłasza się na wizyty z odczytem danych z pompy/CGM.
Podsumowanie zdolności do prowadzenia pojazdu – czyli końcowa opinia specjalisty diabetologa. Lekarz może stwierdzić: brak przeciwwskazań do kierowania (i ewentualnie zasugerować okres ważności, krótszy niż maksymalny, jeżeli widzi taką potrzebę), lub istnienie przeciwwskazań zdrowotnych. Przeciwwskazania te w opinii diabetologa mogą być względne (czyli czasowe – np. diabetolog zaleca ponowną ocenę za 3 lub 6 miesięcy po poprawie wyrównania cukrzycy) albo bezwzględne (trwałe – stan pacjenta stanowi zbyt wysokie ryzyko i nie rokuje poprawy). Ostateczną decyzję podejmuje wprawdzie lekarz uprawniony do badań kierowców, ale opinia specjalisty w formie karty konsultacyjnej jest dla niego podstawą przy wydawaniu orzeczenia.

Kiedy wymagane jest takie zaświadczenie? Zgodnie z przepisami obowiązek uzyskania opinii diabetologa dotyczy przede wszystkim kierowców wymienionych w poprzednim rozdziale, czyli: wszystkich kierowców zawodowych kategorii C, D (oraz pokrewnych), kierowców pojazdów uprzywilejowanych, osób wykonujących przewóz drogowy, a także instruktorów i egzaminatorów – jeżeli chorują na cukrzycę. Ponadto konsultacja diabetologiczna bywa wymagana u kierowców kategorii B (i innych amatorskich) w szczególnych przypadkach, np. gdy stwierdzono nawracające ciężkie hipoglikemie lub lekarz orzecznik ma wątpliwości co do stopnia wyrównania cukrzycy pacjenta. W praktyce, każda osoba z cukrzycą leczoną insuliną, ubiegająca się o prawo jazdy lub przedłużenie jego ważności, powinna spodziewać się, że zostanie poproszona o dostarczenie takiej konsultacji od diabetologa. Warto więc odpowiednio wcześniej umówić wizytę w poradni i poprosić lekarza o wypełnienie Karty konsultacyjnej diabetologicznej zgodnie z aktualnym wzorem.

Diabetolog po zbadaniu pacjenta i analizie wyników (np. glikowanej hemoglobiny, profilu glikemii, danych z pompy/CGM, itp.) wyda opinię, którą następnie przedstawiamy lekarzowi medycyny pracy. Należy dopilnować, aby opinia była wystawiona na oficjalnym formularzu zgodnym z rozporządzeniem dziennikustaw.gov.pl – tylko wtedy zostanie uznana. Taki dokument stanowi dla lekarza orzecznika cenną informację przy ocenie ryzyka. Może przyspieszyć uzyskanie orzeczenia (gdy diabetolog stwierdzi brak przeciwwskazań) albo uchronić pacjenta przed podjęciem niebezpiecznej decyzji (gdy specjalista wskaże, że stan zdrowia wymaga najpierw poprawy).

Podsumowując: Karta konsultacyjna diabetologiczna jest obecnie kluczowym dokumentem dla kierowców z cukrzycą. Dzięki niej proces badania jest bardziej obiektywny i oparty na ocenie specjalisty, a sami pacjenci wiedzą, co powinni poprawić (np. częstotliwość kontroli cukru), by spełnić wymogi do prowadzenia pojazdów.

Zalecenia dla kierowców z cukrzycą – bezpieczeństwo przede wszystkim

Niezależnie od wymogów formalnych, każdy kierowca chorujący na cukrzycę powinien pamiętać o kilku praktycznych zasadach zwiększających bezpieczeństwo własne i innych uczestników ruchu:

Regularne badania lekarskie: Zgłaszaj się na wszystkie wyznaczone kontrolne wizyty u lekarza medycyny pracy. Częstotliwość badań będzie określona w Twoim orzeczeniu – przestrzegaj tych terminów i nie zwlekaj z ponowną oceną stanu zdrowia. W razie pogorszenia przebiegu choroby (np. częstszych hipoglikemii) skontaktuj się z lekarzem przed upływem terminu – nie ryzykuj jazdy z niesprawdzonym stanem zdrowia.
Ciągłe monitorowanie poziomu cukru: Prowadź staranną samokontrolę glikemii na co dzień. Zawsze zmierz poziom glukozy we krwi przed rozpoczęciem podróży. Jeśli czeka Cię długa trasa, planuj przerwy co 1,5–2 godziny i w ich trakcie również sprawdzaj cukier. Unikaj prowadzenia auta, gdy poziom glukozy jest niski (np. <70 mg/dl) – w takiej sytuacji zatrzymaj się i uzupełnij węglowodany, odczekaj aż glikemia wróci do bezpiecznego poziomu. Również bardzo wysoki cukier (np. >300 mg/dl) może upośledzać koncentrację i wzrok, więc przed jazdą staraj się wyrównać glikemię do zbliżonej do normy. Jeśli masz dostęp do systemu CGM – korzystaj z niego podczas podróży i zwracaj uwagę na alarmy o zbliżającym się niedocukrzeniu lub hiperglikemii.
Przygotowanie na sytuacje nagłe: Zawsze miej pod ręką źródło szybko przyswajalnych węglowodanów na wypadek hipoglikemii. Zaleca się wożenie przy sobie glukozy (np. w tabletkach, żelu lub napoju) oraz awaryjnie glukagonu w ampułkostrzykawce lub aplikatorze donosowym. Glukagon pozwoli osobom postronnym udzielić Ci pomocy w razie ciężkiego niedocukrzenia – poinstruuj bliskich lub współpracowników, jak go użyć, gdyby zaszła taka potrzeba. Ponadto warto mieć w samochodzie kartę ICE lub informację o chorobie (np. opaskę medic alert), aby służby ratunkowe wiedziały o cukrzycy w razie wypadku.
Unikanie prowadzenia przy złym samopoczuciu: Nigdy nie wsiadaj za kierownicę, jeśli czujesz objawy mogące wskazywać na hipo- lub hiperglikemię (dreszcze, osłabienie, zawroty głowy, zaburzenia widzenia itp.). Nawet lekkie niedocukrzenie wymaga najpierw korekty – zatrzymaj się, odpocznij, sprawdź glikemię i wyrównaj ją, zamiast ryzykować, że stan się pogorszy podczas jazdy. Twoja samoocena jest ważna – znaj swoje ograniczenia i reaguj na sygnały organizmu.
Dbanie o ogólne leczenie cukrzycy: Im lepiej wyrównana cukrzyca, tym mniejsze ryzyko ostrych epizodów i przewlekłych powikłań. Stosuj się do diety i zaleceń terapeutycznych, regularnie konsultuj z diabetologiem dawki leków/insuliny. Pilnuj również leczenia innych schorzeń (np. nadciśnienia, dyslipidemii), które często towarzyszą cukrzycy – mają one wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów. Regularnie badaj wzrok u okulisty (retinopatia może postępować bezobjawowo) i kontroluj stan stóp (neuropatia). Zapobieganie powikłaniom to inwestycja nie tylko w zdrowie, ale i w zachowanie uprawnień kierowcy.

Podsumowanie

Dzięki postępowi w medycynie oraz odpowiednim regulacjom prawnym, cukrzyca nie wyklucza możliwości posiadania prawa jazdy – nawet w zawodowym transporcie – o ile chory podchodzi do sprawy odpowiedzialnie. Współcześnie od kandydatów i kierowców z cukrzycą wymaga się ścisłego przestrzegania zaleceń lekarzy, regularnych badań kontrolnych oraz – w razie potrzeby – korzystania z nowoczesnych narzędzi monitorowania glikemii. Polski ustawodawca wprowadził szczegółowe kryteria oceny stanu zdrowia tych osób, zawarte w przepisach prawa (Ustawa o kierujących pojazdami oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 5.12.2022, Dz.U. 2022 poz. 2503, zał. 8). Ich celem jest zapewnienie, że za kierownicę trafią tylko ci diabetycy, którzy nie stanowią zagrożenia na drodze.

Dla pacjentów oznacza to z jednej strony dodatkowe obowiązki (wizyty u diabetologa, zaświadczenia, częstsze badania), ale z drugiej – daje pewność, że przy właściwym leczeniu mogą realizować swoje plany związane z prowadzeniem samochodu czy pracą kierowcy. Wielu osobom z cukrzycą udaje się bezpiecznie prowadzić pojazdy przez lata – warunkiem jest jednak dobra współpraca z lekarzami i świadome zarządzanie swoją chorobą. Kierowca z cukrzycą, który regularnie monitoruje glikemię, unika groźnych niedocukrzeń i dba o zdrowie, może w pełni bezpiecznie korzystać ze swoich uprawnień – zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.

Źródła:

Cukrzyca.pl – kompendium powikłań cukrzycowych wpływających na prowadzenie pojazdów.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 5 grudnia 2022 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz.U. 2022 poz. 2503) – załącznik nr 8 „Cukrzyca”.

Ustawa z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U. 2011 nr 30 poz. 151, z późn. zm.).

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne – Zalecenia kliniczne 2023/2024.

Polskie Stowarzyszenie Diabetyków – materiały edukacyjne dla kierowców z cukrzycą.

Portal edukacyjny Diabetyk24 – artykuły o hipo- i hiperglikemii.

Blog Post Medical – poradnik „Badania kierowców z cukrzycą” (2025).

GCZD Katowice – broszura „Ciągłe monitorowanie glikemii u dorosłych kierowców”.

Serwis Mojacukrzyca.org – sekcja „Cukrzyca a prawo jazdy”.

Wszystkie powyższe informacje odzwierciedlają stan na rok 2025.